Piše: Bojana Vasić
Foto: whataboutpeace.blogspot.ba
Lezbejski feminizam zasnovan je na ideji da i seksizam i heteroseksizam nastaju iz muškog nametanja moći ženama, koje se održava kroz heteroseksualnost. Patrijarhat tako u cilju svog opstanka obezvređuje žensku seksualnost podređujući je muškoj, jer u heteroseksualnim odnosima muškarci imaju moć i kontorlišu žene, i na taj način se korist muškaraca uvećava. O ovoj temi pisale su mnoge teoretičarke i književnice, a neke od njih su Sheila Jeffreys, Monique Wittig, Adrienne Rich, Audre Lorde i Charlotte Bunch.
O tome da li možemo govoriti o lezbejskom feminizmu u BiH, te koje je njegovo mjesto u BiH razgovarali smo sa Jasminom Čaušević iz Sarajevskog otvorenog centra, organizacije koja zagovara puno poštivanje ljudskih prava i socijalnu inkluziju LGBT osoba i žena, i Marijom Vuletić iz Fondacije CURE, feminističko-aktivističke organizacije koja djeluje za jednakost spolova i rodova zalagajući se za pozitivne društvene promjene putem obrazovnih, umjetničko-kulturnih i istraživačkih programa.
S obzirom da možemo reći da je feminizam općenito u bh. društvu marginaliziran, samim tim ni lezbejski feminizam nije u boljem položaju. Lezbejke i lezbejski feminizam su višestruko marginalizovani u našem društvu, a ne možemo govoriti ni o postojanju lezbejskog pokreta.
“Da bi lezbejski feminizam mogao da postoji – ideološki, aktivistički ili teorijski – trebalo bi da postoji i lezbejski pokret kao izvorište i utočište artikulacije, kao onaj koji inspiriše i biva inspirisan za delovanje”, smatra Jasmina Čaušević iz Sarajevskog otvorenog centra.
Marija Vuletić iz Fondacije CURE smatra da se na lezbejski feminizam veoma često ne obraća značajna pažnja, te da je feminizam u BiH poprilično stigmantizovan.
“Lezbejski feminizam je jako često samo uvršten u feminizam i o njemu se govori čisto teorijski te se rijetko u praksi ističe kao odvojen, jedinstven, integralan dio feminizma. Kada govorimo o vrstama feminizma, na lezbejski feminizam se rijetko obraća značajna pažnja kao što je to slučaj sa npr. feminizmom crnih žena, sajber feminizmom i slično. U BiH danas jedva da možemo govoriti o feminističkom pokretu kao jedinstvenoj borbi svih nas, a kamoli o lezbejskom feminizmu kao odvojenom dijelu veće cjeline. Feminizam kao takav u BiH je još uvijek poprilično stigmatizovan, i teško je govoriti o unutarnjim podjelama kada društvo još uvijek gleda na feminizam kao radikalni pokret mržnje žena prema muškarcima”, kaže ona.
Obje organizacije su se bavile promocijom prava lezbejki i lezbejskog feminizma. Sarajevski otvoreni centar, osim što se bavi općenito promocijom LGBT ljudskih prava, neke svoje aktivnosti je organizovao za lezbejke i biseksualne žene. Jedan od primjera je i knjiga Više od etikete: O ženama koje vole žene u kojoj su opisana lična iskustva lezbejki i biseksualnih žena iz BiH.
Marija Vuletić je opisala aktivnosti Fondacije CURE, ali i poteškoće s kojima se susreću: “Fondacija CURE je feministička organizacija koja ima LBT platformu i za nas je jako važno pričati o lezbejskoj egzistenciji i o feminizmu lezbejki. Kada radimo edukativne radionice o historiji feminizama i feminističkog pokreta, uvijek spominjemo i lezbejski feminizam, no nažalost u BiH je jako teško naći praktične primjere. Klima u državi je takva da nam se ne daje prostor za feminističke teme generalno, a posebno kada se radi o LBT ženama koje su dvostruko marginalizovane – na osnovu svog spola, te seksualne orijentacije i rodnog identiteta.”
Zadatkom lezbejskog feminizma i aktivizma u BiH možemo smatrati poboljšanje položaja lezbejki unutar društva i njihovo sticanje moći.
Jasmina Čaušević smatra: “Prvi zadatak jeste da se lezbejke (a dodala bih i – političke lezbejke) iz Bosne i Hercegovine udruže i dogovore, obuhvatajući sva važna mesta djelovanja, svoje političke pozicije i prioritete, jer su to neophodne okosnice ideologije, iz koje će se raditi. Jasno je da se žene poznaju, da su povezane i da se druže, ali bez struktuirane kolektivne samorefleksije mogućnosti ostaju zamagljene. Zadatak lezbejskog feminizma mogao bi tada biti da pruži znanje koje će, kroz kritičko-analitičko feminističko razmišljanje, odgovornost, solidarnost i povezivanje, osnažiti lezbejke u političkim, kulturnim i drugim inicijativama da preuzimaju odgovornost i šire socijalno djeluju. A najjednostavnije rečeno – zadatak bi bio da lezbejkama da moć, koju će one dalje koristiti kako, koliko i gdje žele.”
O tome da li je potreban lezbejski feminizam u BiH i njegovoj ulozi, Marija Vuletić kaže: “Potreban je, jer feminizam generalno, kako je danas predstavljen, ne može da se bavi ovim temama podjednako i potrebne su nam osobe koje će više da se posvete lezbejskom feminizmu i koje će da se bave lezbejskom egzistencijom i problemima na jedan dublji, temeljniji i značajniji način. Najveći zadatak lezbejskog feminizma je upravo ova briga o položaju lezbejki unutar feminizma i unutar cijelog društva te o načinu na koji su lezbejke dobrodošle u pokret i kako poboljšati položaj lezbejki kako u feminističkom i ženskom pokretu tako i u cijelom društvu.”
