Piše: Emina Žuna
Foto: masterherald.com
Nobody's a freak no more. Cindy
Orange Is the New Black, 3. sezona, 7. epizoda
Orange is the New Black je stara vijest i već je pomalo pala u zaborav. Po samom pojavljivanju 2013. godine ova je Netflixova serija u javnosti dočekana sa oduševljenjem i dominirale su pozitivne kritike, ali kako to obično i biva, vremenom je oduševljenje izlapilo i o njoj se sve manje piše. Tako je treću sezonu koja se pojavila u junu 2015. popratilo znatno manje osvrta nego što je to do sad bio slučaj i stiče se utisak da dominiraju neutralne i negativne ocjene. Izdvajam ocjenu urednika filmske rubrike iz New York Posta, Roberta Rorka, koji je nakon odgledane treće sezone zaključio da ni sav lezbijski seks na svijetu ne može spasiti nekad dobru seriju koja danas nije više ništa osim lezbijske soap opere. Budući da sam upravo odgledala treću sezonu, namjera u ovom tekstu mi je da ukratko pokažem da to ne može biti dalje od istine.
Prvo, za one čitatelje/ice koji/e do sad nisu imali priliku da gledaju ovu seriju, ukratko da predstavim o čemu se radi. Radi se o svojevrsnom ženskom pandanu muške zatvorske serije Oz. U nju nas uvodi WASP osuđenica Piper koju, usred zaruka Larryjem, piscem aspirantom i kolumnistom New York Timesa, stigne presuda za zločin koji je počinila prije deset godina. Tada je Piper živjela s djevojkom Alex koja je dilala heroin na internacionalnom nivou i kojoj je Piper pomogla u nekoliko navrata. Komični su momenti Piperinog dolaska u zatvor i njeno navikavanje na zatvorske uslove. Međutim, iako je Piper centralni lik, ona kroz dalje napredovanje radnje postaje jedan od ravnopravnih likova zatvorske populacije koja predstavlja SAD u malom, kako rasno, tako i klasno. Unutra se na jednom mjestu nalaze djevojke koje bi se u životu rijetko srele, a još rjeđe družile i između njih se uspostavljaju duboke veze i prijateljstva. Među zatvorenicama nailazimo na Taystee, siromašno foster dijete koje je preuzela i othranila dilerka iz kvarta da bi joj dilala drogu; Nicki, mladu bogatašicu i nekadašnju nabolju debatanticu britkog i vickavog jezika, navučenu na heroin i osvajanje novih zatvorenica; Red, rusku imigrantkinju kojoj je najveća želja bila da kuha u svom restoranu, ali se spletom okolnosti spetljala s ruskom mafijom i optužena je za organizovani kriminal; Pennsatucky, hillbilly meth ovisnicu koja je ubila medicinsku sestru jer je uvrijedila nakon petog abortusa i koja je u zatvoru postala fanatična kršćanka i protivnica abortusa; Sophiu, trans* ženu koja je prije promjene spola bila oženjeni vatrogasac i otac i koja je u zatvor dospjela zbog pronevjera koje je počinila zbog troškova vezanih za operaciju; časnu sestru Jane, političku aktivisticu; Dayanaru, siromašnu latino djevojku i talentovanu strip crtačicu koja se brinula za petero braće i sestara od kojih svako ima drugog tatu i koja zatrudni u zatvoru; Lornu, erotomanijakinju kojoj je najveća želja da se uda i koja je u zatvor dospjela jer je postala opsjednuta s likom s kojim je jednom izašla, itd. Osim zatvorenica, upoznajemo i ljude s druge strane rešetaka, zatvorsko osoblje, i iz epizode u epizodu svako iz bogate galerije likova se profilira u svojoj multidimenzionalnosti i postaje složen lik s kojim saosjećamo i kojeg razumijemo.
Jedna od najčešćih kritika upućivanih autorici Jenji Kohan se odnosila na stereotipno prikazivanje Latino-Amerikanki i crnkinja. Navodno su se one predstavljale kroz stereotipe koji o njima važe u američkom društvu – crnkinje su glasne sa sirovim humorom, Latino-Amerikanke imaju puno djece i ovisne su o seksu, a centralni lik serije je opet privilegovana bjelkinja iz srednje klase. Međutim, svi oni koji su gledali ovu seriju nakon nekoliko prvih epizoda znaju da se svaki taj stereotip jednostavno razbio usložnjavanjem dalje priče jer se svaka od tih žena koje su prvobitno predstavljene kroz stereotipe, poslije predstavila u svoj svojoj složenosti. To se postiglo uvođenjem retrospektive na život prije zatvora, razloge dolaska u zatvor, ali i ponašanjem likova u toku same serije. U tom pogledu bi se moglo reći da se i sama Piper predstavila kroz sterotip privilegovane bjelkinje kojoj je kriminal avantura, a ne nužnost, jer se i ona sama dalje mijenja i u trećoj sezoni čak postaje osoba koja smišlja sopstvenu kriminalnu aktivnost unutar zatvora. Inače, rekla bih da je najbolji dio ove serije baš to što nam nudi kompleksne likove i neke od najboljih transformacija i evolucija tih likova u TV historiji. Bilo o čemu da se radi i kakav god je narativni zaplet, on je uvijek u funkciji promjene lika i dovodi do trajne promjene u ponašanju. Odličan primjer, osim Piper, je i Pennsatucky koja od fanatične kršćanke i mrziteljice lezbijki postaje najbolja prijateljica s jednom od njih ili Lorne, koja od bolesne opsesije s jednim muškarcem postaje ona koja mu se osvećuje i razvija normalnu vezu s drugim. Ovakvo podrobno predstavljanje likova i njihovih promjena propituje i samu prirodu dobra/zla, individualne krivice i olakih moralizacija i stigmatizacija, pa time i same stereotipizacije.
I sve se ove transformacije, kao i mnoge druge promjene, dešavaju u trećoj sezoni za koju spomenuti kritičar kaže da se pretvorila u lezbijsku sapunicu i jedino što mogu da zaključim jest da spomenuti, osim lezbijskih scena u seriji, jednostavno nije ni gledao ništa drugo jer je uspio da previdi sve ove složene promjene. Rorke kritikuje seksualnu scenu između Piper i Alex koja se dešava na podu biblioteke i kaže da između glumica ne postoji seksualna vibra zbog čega trpi cijeli njihov odnos. Međutim, treća sezona nam upravo i prikazuje opadanje njihove seksualne privlačnosti i krizu u koju je zapala njihova veza i postavlja pitanje da li će ljubav uspjeti da nadvlada sve međusobne laži i prevare. Njihov odnos je prvo prototip kompleksnog ljubavnog odnosa između dvije osobe bez obzira na seksualnu orijentaciju, a tek onda može biti i (ne)uspjela scena seksa na podu biblioteke.
Inače, lezbijski odnosi koji se uspostavljaju između protagonistica nisu posljedica nužnosti, kako bi se moglo pretpostaviti, nego su više krajni prirodni rezultat odnosa između dvije žene. Lezbijke i biseksualke u seriji – Poussey, Boo, Nicky, Crazy Eye i druge – su prvo kompleksne osobe, pa tek onda lezbijke i njihov međusobni lezbijski odnos je izraz njihove ultimativne slobode u situaciji u kojoj su im oduzete sve druge slobode. Onaj ko u brojnim lezbijskim scenama ne vidi nešto više od seksa i samo način da se bolje proda serija i da joj se poveća gledanost, potpuno previđa poantu serije. Drugim riječima, onaj kritičar koji iz kompleksnih međuljudskih interakcija u trećoj sezoni ne vidi ništa više osim loših scena seksa, opasno je polupao lončiće.
