Uobičajena je praksa u domaćim medijima, bez obzira o kojima se radi, da se teme koje na direktan ili indirektan način dotiču LGBT osoba smještaju u kategoriju “šoubiz” ili zanimljivosti, tamo gdje se objavljuju i tekstovi o umiljatim macama i kucama, ili o holivudskim zvijezdama. Sporadično, ove teme nađu se u rubrici svijet i region, onda kada se pojavi informacija o održavanjima “Parade ponosa”, ili “zapadnog” širenja oblasti ravnopravnosti. Ukratko, realnost krojena prema domaćim medijima podrazumijeva da u BiH ne žive LGBT osobe.
Tekst preuzet sa portala Frontal.ba.
Iako zvuči paradoksalno da postoje razlike u tretmanu, lezbejke su unutar LGBT zajednice ugroženije u odnosu na gejeve i bi osobe. Često su izloženije diskriminaciji nego muškarci koji se deklarišu kao osobe istospolne seksualne orijentacije. Lezbejke su najčešće žrtve dvostruke diskriminacije, zbog istospolne seksualne orijentacije i zbog toga što su žene, navodi se u publikaciji “Ka pozitivnim praksama: Izvještavanje medija u 2013. godini o LGBT temama u Bosni i Hercegovini”, koju je izdao Sarajevski otvoreni centar.
Tri autorice (Lejla Huremović, Kristina Ljevak, Jasmina Čaušević) ovog izvještaja su nastojale da kroz primjere iz medijske prakse prikažu način i obim tema koje su posvećene LGBT populaciji. U ovogodišnjem, drugom po redu izvještaju nazvanom „Čekajući ravnopravnost 2. Analiza izvještavanja štampanih medija o LGBT temama u Bosni i Hercegovini u 2013. godini” ističe se da se najviše pisalo o homoseksualnosti uopšte i o gej muškarcima, s tim da je gej često i krovni pojam za sve što ima veze sa LGBT.
“Veoma mali broj tekstova je obrađivao teme koje se tiču lezbejki i transrodnih osoba… Interspolnost je zauzela medijski prostor nekoliko puta i to u kontekstu priznavanja prava ovim osobama u Njemačkoj i Australiji. O biseksualnosti se nije pojavio niti jedan tekst. Generalno, novinari i novinarke se rijetko odlučuju na istraživanja vezana za LGBT teme, te uglavnom prenose vijesti iz domaćih i svjetskih agencija“, stoji u pomenutom izvještaju.
Pored toga, istaknuto je da kada govorimo o medijskom predstavljanju lezbejki i rubrikama u kojima su bile zastupljene, definitivno su na prvom mjestu vijesti iz pop kulture.
„U moru tekstova koji su pisani uopšteno o homoseksualnosti ili o gej muškarcima, o lezbejkama se pisalo kada su poznate pjevačice, glumice svojim autiranjem same otvarale medijski prostor. Tako su svi štampani mediji prenijeli vijest sa dodjele nagrade Oskar (januar) kada je Jody Foster javno rekla da je lezbejka. Isti slučaj je i sa izjavama pjevačice Marije Šerifović u dokumentarnom filmu Ispovest, u kojem je izjavila da voli žene. Jedan pozitivan primjer medijskog izvještavanja o lezbejkama jeste tekst o premijerki Toronta koja je lezbejka.“
Lejla Huremović, jedna od autorica prvog izvještaja i analitičarka medija u Sarajevskom otvorenom centru, ističe da je rijetko kad zainteresuje tekst/prilog koji govori o lezbejkama, i da ih jako malo ima, kao da je mali broj kvalitetnih tekstova o LGBT temama.
Ona smatra da bi novinarke i novinari trebali više da istražuju svaku temu koju rade, pa tako i teme koje govore o životu lezbejki, ali i uopšte LGBT osoba, da uzimaju za sagovornice lezbejke. “Da poštuju izražavanja rodnog identiteta kod sagovornica/ka. Da razumiju i koriste koretnu terminologiju.”
Lezbejke u/o medijima
Kako se ističe u izvještajima SOC-a, lezbejke su kao dio LGBT populacije posebno zanemarene i vrlo rijetko su tema interesa novinara i medija generalno.
“Mediji itekako utiču na stavove i ponašanja ljudi, shodno tome treba da poznaju terminologiju (budu edukovani), provjere informaciju i odgovorno (profesionalno i etički) izvijeste o društveno bitnim temama, a pri tom da uvaže i brojnosti identiteta o kojima pišu. Obzirom da su LGBT teme društveno bitne, smatram da mediji trebaju sami od sebe da istražuju i pišu o tome, a ne samo da prenose aktivnosti LGBT organizacija i najave dešavanja. Životnost priče iz svakodnevnice LGBT osoba mnogo više doprinosi smanjenju nivoa homofobije naspram senzacionalističkih vijesti koje mediji prodaju”, ističe Sabina, lezbejka iz Sarajeva.
Druga Sarajka, takođe lezbejka, koja je insistirala na anonimnosti, navodi da bi stil pisanja morao biti ostavljen na slobodu svakog autora/ice te prilagođen mediju za koji se piše, ali sadržajno, morali bi biti daleko više informativni, nešto poput „xxx for dummies“ jer je nivo nepoznavanja teme stravičan, a iz nepoznavanja idu najrazličitija „tumačenja“ od postavke paralele između pedofil i gej do već tradicionalne mistifikacije cijele populacije.
Na pitanje koliko zatvorenost lezbejki, kao i drugih LGBT osoba, dodatno utiče na održavanje trenutnog stanja u odnosu medija prema ovim temama Sabina ističe da ovakva konstatacija ima svoje uporište, ali isto tako da su kontrolisani mediji, da je veliki broj štampanih medija, najviše dostupnih bh. građanstvu zatvoren spram LGBT osoba. “Osobito njihovih prava glede obrazovanja, zdravstvene zaštite, zapošljavanja, te shodno tome i piskaraju senzacionalistički o paradama ponosa i tamo stranim gej i lezbejskim ličnostima dok njihovi čitaoci smatraju da se homoseksualnost treba liječiti.”
Lejla iz SOC-a za ovu problematiku kaže da zna da je jako bitno da sve osobe stoje iza svog imena kad govore o svom životu, ali da zbog izrazito homofobnog okruženja u kojem živimo, mnoge LGBT osobe ne žele da izađu u javnosti sa punim identitetom.
“To treba biti razumljivo, ali ne bi trebalo spriječiti novinarke i novinare da pišu o životima LGBT osoba. Mediji utiču na formiranje mišljenja, te postepenim uvođenjem “živih priča” LGBT osoba, na početku sa inicijalima ili nadimkom, ipak dobijaju priču, uvode teme u javni prostor. Iako svaka autirana osoba doprinosi destigmatizaciji, to nije jedina priča koja se može pričati. Postoje mnoge druge teme.”
*Tekst nastao u saradnji sa Helsinškim parlamentom građana Banja Luka i Sarajevskim otvorenim centrom.
