Vijekovima su LGBTI osobe suočene sa diskriminacijom, progonom i nasiljem zbog svoje seksualne orijentacije ili rodnog identiteta. Da bi preživjeli, posebno u vrijeme kriminalizacije istospolnih odnosa, mnoge LGBTI osobe su morale pribjeći različitim metodama komuniciranja, a istovremeno sačuvati privid heteroseksualnosti. Jedna od njih bila je upotreba tajnih kodova i simbola čija su skrivena značenja bila poznata samo unutar zajednice.
PIŠE: Amila Husić
Simbolizam cvijeća je univerzalan. Svaka vrsta nosi svoje značenje, te su različiti spojevi cvijeća u buketu prikladne za različite prilike. No, određeni cvjetovi nose posebna značenja unutar LGBTI zajednice. Jedan od najranijih primjera su ljubičice, simbol koja potiče iz poezije Safe (Sapho), antičke grčke pjesnjiknje sa otoka Lezbosa, kao simbol želje i erotike, posebno između žena. Ljubičica je bila popularan cvijet u drevnoj Grčkoj i povezivala se s ljubavlju, ljepotom i plodnošću. Ljubičice kao simbol lezbejstva su ponovo popularizirane u Parizu dvadesetih godina prošlog stoljeća, gdje je postojala značajna i utjecajna zajednica lezbejki u umjetničkim krugovima, gdje su žene nosile ove cvjetove na odjeći kao odrednicu svoje sekuslanosti, ali i znak solidarnosti. Zahvaljujući tome, ljubičice su postale simboličan poklon na spojevima u to vrijeme. Još jedan historijski kvir cvijet su zeleni karanfili, koje je popularizirao Oskar Vajld u svojim krugovima, pa se proširilo u britanskom društvu do te mjere gdje se tačno znalo u kojem butiku možete kupiti ove obojene, kvir karanfile. Karanfili su se često nosili u tom vremenu, ali uglavnom u neutralnim bojama, stoga je zeleni cvijet bila suptilna poruka.
Kao i sa cvjetovima, postajali su i drugi suptilni modni detalji kao što su crvene kravate, paunovo pero i bandane. Bandane i takozvani Hanky Code su bili najpopularnije tokom sedamdesetih i ranih osamdesetih godina 20. stoljeća. Bandana marame su u to vrijeme generalno bile popularni modni detalj u društvu, te se ubrzo razvilo u svojevrsan kod za gej muškarce, te su boje kao i mjesto i način nošenja slale poruke za šta je nosač zainteresovan, od uloge do preferiranih radnji. Primjera radi, crna bandana u lijevom stražnjem džepu bi značilo si dominantniji i tražiš partnera za BDSM. Iz modnih detalja, razvile su se i tetovaže sa LGBTI simbolima, kao što je nautička zvijezda za lezbejke, Labrys (dvoglava sjekira), lambda (λ) i mnogi drugi. Čak su se koristili i rozi i crni trouglovi koji aludiraju na nacističke oznake u logorima za gej muškarce i lezbejke (označene kao ‘asocijalne’) kao oblik prisvajanja do tada diskriminatornog simbola, ali i opomene da se isti zločini ne ponavljaju.
No, nekada simboli nisu bili dovoljni, ili su bili isuviše riskantni po sigurnost LGBTI zajednice, pa su se u različitim kulturama razvili posebni slengovi ili fraze kojima su se pripadnici_e zajednice raspoznavali_e. Primjera radi, polari je oblik slenga koji su uglavnom koristili gej muškarci i lezbejke u Velikoj Britaniji u 20. stoljeću. Rječnik ovog slenga se razvio iz raznih izvora, uključujući romski i italijanski jezik, kokni rimovani sleng i jidiš, kao i pozorišni i cirkuski žargon. Često je uključivao igru riječima, kodirani jezik i eufemizame koji su skrivali značenje razgovora od autsajdera. Zajedno sa dekriminalizacijom i većom društvenom prihvaćenošću LGBTI zajednice, upotreba Polari je opala, a sada se rijetko koristi. Bez obzira na to, ostaje važan dio LGBTI historije i kulture, služeći kao dokaz otpornosti, kreativnosti i snalažljivosti marginaliziranih zajednica. Drugi oblici LGBTI slenga su Swardspeak na Filipinima, Bahasa Binan u Indoneziji, Lubunca u Turskoj i Kaliardá (Καλιαρντά) u Grčkoj.
Posebno je zanimljiva fraza “Da li si prijatelj Dorothy?” koja se koristila uglavnom u vojnim krugovima u ranog dvadesetog stoljeća u SAD-u. Naime, Dorothy nije postojala, tj. nije bila stvarna osoba, te se ime vuče iz knjige i filma Čarobnjak iz Oza koja je sadržavala snažne LGBTI konotacije. Također, postoje špekulacije da se ime veže za Dorothy Parker, ekscentričnu i duhovitu spisateljicu, socijalistkinju i političku aktivistkinju tog vremena, koja je također bila u braku sa otvoreno biseksualnim muškarcem. Međutim, nakon nekog vremena američka mornarica je primijetila da su gej muškarci sebe nazivali “prijateljima Dorothy”, što je navelo njihove istražitelje da pretpostave da je “Dorothy” žena koja bi mogla pružiti informacije o gej zajednici. Nadali su se da će je pronaći i prisiliti da otkrije identitet gej I drugih kvir mornara, te ih kazniti i izbaciti iz vojske. Pronalaženje Dorothy smatralo se ključnim za ovaj plan. No, istraga je bila uzaludna te nikada nisu našli osobu koja, u suštini, ne postoji.
Kroz historiju, LGBTI zajednica je kroz mnoge kreativne načine uspjela da opstane uprkos društvenoj i pravnoj stigmatizaciji. Iako smo danas slobodniji u izražavanju, napadi i diskriminacija na pripadnike_ce zajednice su i dalje naša realnost. Borba za jednopravnost i slobodu se nastavlja, a neka nam prethodnici_ce budu inspiracija za tu borbu.
Članak je objavljen uz podršku američkog naroda putem Američke agencije za međunarodni razvoj (USAID). Sadržaj članka isključiva je odgovornost Sarajevskog otvorenog centra i nužno ne odražava stavove USAID-a niti Vlade Sjedinjenih Američkih Država.
