Camp, Glamour et Glitter Galore, 12 points.
Culture queer, 12 points.
Diversité, 12 points.
PIŠE: Amila Husić
Dobrodošli u blistavi svijet Evrovizije, gdje se sudaraju muzika, spektakl i raznolikost! Nama dobro poznata Evrovizija, godišnje međunarodno muzičko takmičenje, decenijama osvaja publiku svojim ekstravagantnim nastupima, evergreen hitovima i nezaboravnim trenucima. Dok Evrovizija privlači ljude iz svih sfera života, ona zauzima posebno mjesto u queer kulturi.
Eurosong je započeo kao skormni muzički program 1956. godine, gdje su samo sedam evropskih zemalja, odnosno njihovih nacionalnih televizija, imali svoje predstavnike. Nastala je kao eksperiment Evropske emiterske unije (European Broadcasting Union – EBU) u transnacionalnog televizijskog prenosa uživo, ali i jeftin način da se proizvede jeftiniji program za nacionalne radio-televizijske organizacije. Kako su broj članica EBU rasle, tako je rastao i broj učesnika na Evroviziji, posebno nakon pada komunizma i velikog priliva istočnoevropskih zemalja.
Dok su učesnici u Evroviziji pratili političke promjene, stil pjesama je pratio kulturno-društvene promjene. Razlika između veoma kulturnih usporenih balada iz pedesetih i šezdesetih godina, do pobjede slavne ABBA-e sedemdesetih, tek početkom novog milenija počinje “camping” period Evrovizije i današnjeg Cha cha cha stila ekstravagantnih i neočekivanih nastupa (žao mi je Loreen, ne priznajem tvoju pobjedu).
Često se pobjeda Conchite Wurst ispred Austrije 2014. Godine sa pjesmom “Rise Like a Phoenix” (Uzdigni se kao feniks) smatra ključnim uspjehom za queer zajednicu. Prva drag kraljica i otvoreno gej muškarac kao pobjednik/ca na Euroviziji! Od tada je Evrovizija otvorenija prema LGBTI prezentacji, ali je i društvena klima (barem na Zapadu) bila podobna – LGBTI pitanja su sve manje posmatrana kao politička. No, Conchita nije ni prva pobjednica iz zajednice, a tek učesnica. Nažalost, većina učesnika_ca, posebno iz istočne Evrope se tek kasnije outovala.
Prva otvoreno transrodna učesnica u historiji Evrovizije, odnijela je pobjedu predstavljajući Izrael 1998. sa pjesmom “Diva”. Dana International je bila pionirka – njena izuzetna pobjeda dogodila se u vrijeme kada su se trans ljudi suočili s nizom izazova širom Evrope. U kontekstu toksičnih dijaloga koji i dan danas postoje oko trans osoba, Danina pobjeda je snažan podsjetnik na važnost reprezentacije. Godinu prije, Island je predstavljao prvi otvoreno gej muškarac Paul Oscar, sa pjesmom “Minn Hinsti Dans” (Moj posljednji ples).
Ulazeći u novi milenij, prvi drag nastup su nam donijele Sestre ispred Slovenije 2002. sa pjesmom “Samo ljubezen” (Samo ljubav), a naredne godine navodno lezebejski duo t.A.T.u predstavile su Rusiju sa pjesmom “Не верь, не бойся” (Ne vjeruj, ne boj se). Kontraverzni duo je bio pod visokim nadzorom kako ne bi došlo do poljupca i diskvalifikacije, iako to nikada nije bilo zabranjeno pravilima Eurovizije. Kasnije se ispostavilo da je t.A.T.U i priča o vezi pjevačica zapravo queer-baiting marketinški trik, koja im je donekle i donijela svjetsku slavu. Ironično, prvi queer poljubac se desio tri godine nakon, tokom nastupa izarelskog benda Ping Ponga sa pjesmom “Sameyach” (zamislite prevod riječi ovdje), ali su zastave Sirije kojom su mahali krajem performansa bile kontraverznije od queer poljupca. Ne mogu da ne spomenem i našeg Deena, koji nas je predstavljao 2004. Godine sa “In the disco” (U disku) i 2016. Sa “Ljubav je” (konačno ne moram prevoditi). Iako je njegov zadnji nastup bio i posljednji bh. nastup na Evroviziji, ne možemo zanemariti činjenicu da je Bosni i Hercegovinu čak dva puta predstavljao gej muškarac, iako nije bio autovan. Drugoplasirana 2007. je bila Vesna Serduchka ispred Ukrajine sa svojim drag nastupom “Dancing Lasha Tumbai” koja je meni slika i prilika Evrovizije.
Kako su prolazile godine, tako je Evrovizija postajala sve raskošnija sa performansima, ali i porukama iza pjesama. Iako je Marija Šerifović sa pjesmom “Molitva” dovela Evroviziju nazad na Balkan, njen performans pobjedničke pjesme u Beogradu 2008. sa scenskim nastupom jasno je aludirao na lezbejski brak. Kako je Rusija bila domaćin 2009., LGBTI aktivisti su pokušali iskoristiti sad već svjestki spektakl da održe godinama zabranjenu povorku ponosa, ali ju je nažalost ugušila policija. Finska predstavnica je imala sličan protest kao dio koreografije pjesme “Marry Me” (Udaj se za mene) 2013., kao reakciju na odbijanje ozakonjenja istospolnog braka u Finskoj.
Teško je reći kada je Evrovizija postala dio queer kulture, ali i u najranijim godinama takmičenja, bilo je predstavnika LGBTIQ zajednice. Predstavljajući Luksemburg, Jean-Claude Pascal sa pjesmom “Nous les amoureux” (‘Mi smo ljubavnici’), pjevao je o osujećenoj ljubavi, odbačenoj i osuđenoj od zajednice. Iako je tekst pjesme rodno neturalan, Pascal je tek decenijama kasnije otvoreno mogao reći da je zapravo riječ o gej ljubavicima. Danas LGBTI teme i predstavnici_e mogu biti mnogo otvorenije po pitanju svojih queer identiteta, te se radujem budućim, što šarenijim, Evrovizijima!
Članak je objavljen uz podršku američkog naroda putem Američke agencije za međunarodni razvoj (USAID). Sadržaj članka isključiva je odgovornost Sarajevskog otvorenog centra i nužno ne odražava stavove USAID-a niti Vlade Sjedinjenih Američkih Država.
