Htjeli to priznati ili ne, znatno mnogo vremena provodimo konzumirajuće medijske sadržaje. Pored društvenih mreža, tu su naravno filmovi i serije. Od silnih odgledanih epizoda, sezona, filmova, likove iz LGBTI zajednice možemo nabrojati tek na prste jedne ruke. Bar onih kvalitetno napisanih. Zašto kažem kvalitetnih? Pa više nikome nije simpatično vidjeti stereotipnog “gay best friend-a” koji je tu samo da nekoga otrača i popriča o cipelicama vodeće ženske uloge, niti je zanimljivo vidjeti “klasičnu” butch feministkinju koja je u suštini muški lik u ženskom tijelu. Reprezentacija LGBTI zajednice, ali i drugih marginaliziranih grupa, je izuzetno loša i uglavnom ima samo dvije svrhe: naglašavanju postojećih stereotipa i tokenizacija.
PIŠE: Amila Husić
Kao u prethodno navedenim primjerima, LGBTI likovi su uglavnom sporedne uloge u službi nastavljanja priče glavne uloge, najčešće strejt bijelog muškarca, ali i potvrđivanja stereotipa o zajednici. Gej muškarci su izuzetno feminizirani, vole roze boju i modu. Lezbejke su uvijek agresivne, muškobanjaste. Ukoliko se, nekim čudom, pojavi femme lezbejka, ona je postala lezbejka nakon što su ju je muškarci uveliko razočarali. Biseksualci_ke su samo promiskuitetni_e i ništa im u životu nije bitnije od seksa, a žensko-ženske seks scene su scenirane sa muškim užitkom na umu. Trans, rodno nebirane, aseksualne osobe gotovo da i ne vidimo, osim pokoju transženu, seksualnu radnicu. Iako u stvarnosti ima osoba koje se uklapaju u ove stereotipe, crno-bijelom reprezentacijom zajednice se ne doprinosi društvenom prihvatanju, naprotiv, njenom ismijavanju. LGBTI likovi se najčešće svedu isključivo na njihovu seksualnost i seks, a svi ostali njihovi identiteti su zanemarivi i gotovo se uopšte ne spominju kroz čitavu priču.
S druge strane, imamo tokenizaciju. Kao token, LGBTI osoba se javlja samo da ispuni neku kvotu i pokaže kako su napredni scenaristi. Ako se ne javljaju kroz stereotip, LGBT identitet lika se spomene jednom usput, i nikada više. Izvdojila bih i sve izraženiji marketinški trik “queerbaiting” (eng. queer – kvir, baiting – primamljivanje) gdje se publika namami da misli da će dva (najčešće glavna) lika istog spola završiti u nekoj romantičnoj vezi, ali se to nikada ne desi, kao taktiku da se poveća LGBTI gledateljstvo. Nedostatak glumačke, ali i scenografske postave iz LGBTI zajednice je očigledan, jer neko ko nije iz zajednice, ili joj nije blizak, i ne može pojmiti zajednicu kao nešto više od svog seskualnog ili rodnog identiteta.
Loša reprezentacija LGBTI zajednice je višestruko problematična. Umjesto da problematizira stvarne probleme s kojima se suočavaju pripadnici_ce zajednice, stvara se pogrešna slika da se zajednica svodi na seks i seksualnost. Negativno utiče na pokret za LGBTI prava i društveno prihvatanje, ali i na mentalno zdravlje LGBTI osoba jer stvara veći društveni jaz. Pored toga, primjećeni su i drugi negativni trendovi kao što je “bury your gays” (zakopaj svoje gejeve) ili “dead lesbian syndrome” (sindrom mrtve lezbejke) gdje LGBTI likove uvijek dočeka tragičan kraj, nerijekto povezan sa AIDS-om. Pored toga, negativci su dugo bili manje ili više suptilno obojeni kvir elementima, posebno u crtanim filmovima i serijama (pitam se što li), a filmovi i serije snimane po ranijim pisanim djelima ili igricama brišu seksualni i rodni identitet likova kako bi bili prihvatljiviji za širu publiku.
Najbolji primjer problematične reprezentacije zajednice jeste kultna serija “Seks i grad”. Iako je bila smatrana progresivnom kada je tek izašla kasnih 90tih, odnosno ranih 2000tih godina, u retrospektivi – baš i nije. Pored klasičnih gej najboljih prijatelja Stanford Blatcha i Anthony Marantina, imamo homofobičnih momenata. Primjera radi – Charlotte-in prekid sa slastičarom Stephanom jer je bio previše ženstven da bude strejt, Carrie-inu kratkotrajnu romansu s biseksualnim muškarcem zbog njegovog i promiskuiteta njegovog isključivio biseksualnog društva – pomalo ironično za seriju koja stavlja seks u prvi plan. S druge strane, Miranda je pokušala odglumiti lezbejku da napreduje unutar svoje advokatske kuće, jer kao samostalna, neudata i uspješna žena, partneri su mislili da je lezbejka. Samantha je imala sukob s grupom trans seksualnih radnica koje su kasnije opisane kao “potpuno drugačije”, da bi kasnije imala lezbejsku ljubavnicu Mariu, umjetnica prikazana kao hiperemocionalna, pretjerano privržena i agresivna. Serija se sada pokušava iskupiti kroz novi serijal “I tek tako” gdje imamo Mirandu koja ispituje svoju seksualnost sa rodnonebinarnom i biseksualnom Che, ali i Charlottinu porodičnu dramu prihvatanja svog rodnonebinarnog djeteta Rock kroz spoznaju vlastitog roda. Lično smatram da nova serija toliko involvira LGBTI elemente da djeluje degutantno i tokenizirajuće, a ne progresivno.
Uprkos svemu, i dalje postoje dragulji poput tinejdžerske serije “Sex Education” i filma “Tangerine” gdje se prikazuje stvarna slika LGBTI zajednice, problemi prihvatanja sebe ali i bivanja prihvaćenim od društva. Trebaju nam kvalitetni LGBTI likovi, jer nije dovoljno ubaciti priču sa LGBTI elementima tek toliko da se ne može reći da je konzervativno ili da se napravi humorističan momenat na uštrb zajednice. Čak i zamišljeni svjetovi su prikaz stvarnog svijeta, pa krojimo ih ka napretku.
Članak je objavljen uz podršku američkog naroda putem Američke agencije za međunarodni razvoj (USAID). Sadržaj članka isključiva je odgovornost Sarajevskog otvorenog centra i nužno ne odražava stavove USAID-a niti Vlade Sjedinjenih Američkih Država.
