PIŠE: Amila Husić
Međunarodnog dana sjećanja na transrodne osobe sjetimo se svih žrtava čiji su životi prerano skončani zbog transfobije i mržnje. Današnji datum se obilježava od 1999. godine, na godišnjicu ubistva Rite Hester. Trans osobe, posebno trans žene, su neproporcionalno targetirane nasiljem u okviru LGBTI zajednice. Prema podacima TVT-a, prošle godine je ubijeno preko tri stotine transrodnih osoba, velikim dijelom trans žene koje su ujedno pripadale drugim manjinskih grupa – rasne manjine, migrantkinje i druge ranjive skupine. Kao i u velikom broju femicida, najčešće su počinitelji (bivši) intimni partneri.
Rita Hester je bila transrodna crnkinja koja je odrasla u Harfordu, no većinu slobodnog vremena je provodila u Bostonu, gdje se osjećala prihvaćenijom. U ranim dvadesetim godinama se seli u Boston, i postaje stalna na klupskoj sceni – i to ne samo u queer barovima. Tek dva dana prije svog 35. rođendana, napoznata osoba ubila ju je u njenom vlastitom stanu, a slučaj nikada nije riješen. Igrom slučaja, nekoliko sedmica prije Ritinog ubistva, ubijen je mladi gej bijelac Matthew Shepard, čije je ubistvo uveliko medijski popraćeno i pokrenulo masovni pokret protiv homofobnog nasilja. S druge strane, mediji su Ritino ubistvo u potpunosti ignorisali ili oskudno pokrivali s očiglednom transfobnom notom. Transrodna aktivistička zajednica, a posebno aktivista Gwendolyn Anne Smith, razočarana nemarom i nepoštovanjem prema ubistvu Rite, započela je obilježavanje današnjeg datuma, u znaku sjećanja i poštovanje ne samo Rite, već svih izgubljenih transrodnih života.
Poput Ritine životne priče, većina žrtava transfobnih napada i ubistava prati sličan šablon. Transrodna osoba odrasta u manjoj sredini, pronalazi prihvatanje u većem gradu, seli se u taj grad u cvijetu mladosti koji je zatim prerano prekinut. Slična je i priča Noe Milivojev, čije je užasavajuće ubistvo potreslo regiju. Noa je ubijena u 18. godini života u Beogradu, gdje se svega par mjeseci prije smrti preselila u potrazi za zajednicom u kojoj će biti prihvaćena. Osumnjičeni je njen (bivši) intimni partner, koji se tereti teškim ubistvom za koje je propisana kazna zatvora više od 10 godina. Ubistvo je prethodilo dvadeset dana potrage za Noom, a bila je u vezi saosumnjičenim, koji je, prema izjavama njene porodice i prijatelja, bio nasilan prema njoj. Iako je medijsko pokriće Noinog ubistva bilo senzacionalistički, bilo je itekako prisutno na najvećim medijskim portalima regiona, i to su ispravno korištene njene lične zamjenice. Usprkos tome, ni njena smrt nije bila u potpunosti poštovana – cvijeće, svijeće i trans zastave koje su ostavljene u znaku sjećanja na Nou na Trgu republike u Beogradu su oskvrnavljene nakon završetka skupa. Također je pop njene lokalne zajednice odbio da je sahrani po vjerskim propisima, iako je bila krštena, prema izjavama Noine majke, što je posebno pogodilo njenu porodicu, koja je u potpunosti podržavala Nou.
Teško je govoriti o razvijenoj kulturi sjećanja na transrodne žrtve nasilja, ali ipak postoje neki vid sjećanja i slavljenje trans života, kroz festival Merlinka, koji se održava u Srbiji od 2009. godine. Festival queer filmova dobio je naziv po Vjeranu Miladinoviću, poznatija kao Merlinka. Bila je prva javno deklarisana trans žena u bivšoj Jugoslaviji, sa šarenim i bogatim životom, uvijek ponosna svojim odlukama – bilo da se bavila glumom ili prostitucijom. Ubijena je 2003. godine, a ubice nikada nisu procesuirane. U njenu čast je 2013. godine postavljen rozi plakat “Ulica Merlinka” na ćošku između ulice Gavrila Principa i Zagrebačke, gdje je Merlinka često viđena tokom svoje “treće smjene”, ali ga nažalost više ne možemo vidjeti jer je otklonjen. Ove godine u oktobru je postavljen spomenik, odnosno skulptura rozih potpetica, kod glavne beogradske autobuske stanice – uništen nakon svega tri dana.
Usprkos nepoštovanju trans identiteta tokom života i nakon smrti, skrnavljenju i uništavanju fizičkih znakova sjećanja na trans žrtve, značaj današnjeg datuma se ipak ne može uništiti. Sjetimo se danas svih žrtava transfobije i mržnje, od onih trans života koje su ubijene tuđom rukom, do onih ugašenih vlastitom rukom. Svaki ljudski život je jednako vrijedan.
Članak je objavljen uz podršku američkog naroda putem Američke agencije za međunarodni razvoj (USAID). Sadržaj članka isključiva je odgovornost Sarajevskog otvorenog centra i nužno ne odražava stavove USAID-a niti Vlade Sjedinjenih Američkih Država
