Svijetom vlada iskrivljena ili pogrešna slika značenja i važnosti (Gay, LGBT) Pridea. Kada se spomene Pride ljudi najčešće zamišljaju (polu)gole ljude koji hodaju ulicama, ili drag queens. Međutim, počeci ove manifestacije se vežu za jedan malo drugačiji događaj nego što je današnje uvriježeno mišljenje o paradi. Zapravo Pride (engl. pride – ponos), ili kako se kod nas popularno naziva Parada je manifestacija LGBTIQ osoba povodom Međunarodnog dana ponosa, koja se u svijetu obilježava od 1969. godine.
Sve je počelo u noći sa 27. na 28. juni 1969. godine, u baru The Stonewall Inn u New Yorku kada je došlo do sukoba demonstranata i policije prilikom racije. ‘50ih i 60'ih godina 20. stoljeća u Americi je vladalo veliko antihomoseksualno raspoloženje. Policijske kontrole i racije postale su veoma česte po svim mjestima koja su bila na glasu kao “gay mjesta”. Policija je hapsila sve ljude koji su bili optuženi da su homoseksualci, ako su bili obučeni u odjeću suprotnog spola (drag queens) i sl. U isto vrijeme uz ovakvu situaciju, 1969. godina se često naziva godinom promjena, hipi pokreta i velikih demonstracija protiv (Vijetnamskog) rata.
U ovakvoj klimi je, između ostalog, došlo i do pobune u Stonewall baru u New Yorku. Dio gostiju koji se nalazio u Stonewallu tu noć odbio je da mirno podnosi policijsko nasilje te su se oduprli policajcima koji su ih pokušavali privesti. Ovaj incident se pretvorio u šestodnevne ulične demonstracije protiv diskriminacije gejeva i lezbejki, te diskriminacije uopšte. Lezbejkama i gejevima su se pridružili_e i pripadnici_e antiratnog pokreta, studenti, žene, pripadnici pokreta za prava Afroamerikanaca, lijevih političkih strujanja i sl. Uz sve ovo prvi put je bila prisutna i velika medijska pažnja usmjerena na homoseksualce, i prvi put da su u tako velikom broju javno istupili protiv policijske (državne i društvene) represije.
Međutim, policijske racije na gej barove nisu prestale nakon Stonewallske pobune, ali je od 1969. godine osnovan cijeli niz organizacija, koje su se borile za prava LGBT osoba, što je dovelo do niza promjena. Tako je nekoliko ovih organizacija organizovalo Gay marš koji se održao 28. juna 1970. godine na godišnjicu Stonewallske pobune. Ironično je kako tada policajci nisu kao danas osiguravali učesnike Pridea od nasilnika, jer je i policija bila nasilna provodeći racije.
Prema pisanju New York Timesa učesnici Pridea su se nalazili u koloni dugoj 15 blokova ulica New Yorka. U isto vrijeme se održao i Pride u Los Angelesu i Chicagu, a 1971. godine se proširio i na gradove Boston, Dallas, Milwaukee, London, Pariz, Zapadni Berlin i Štokholm. Nakon toga se održao u još više gradova, i tako je rastao broj gradova koji organizuju Pride, a raste i danas. Svaki novi Pride znači više prava i slobode LGBTIQ populacije, a održavajući se u gradovima kojima ranije nije održan, dolazi do preokreta jer vidljivost LGBTIQ osoba postaje sve veća, a njihova prava se više štite, te se samim tim sprečava diskriminacija.
Mnogi Prideovi koji se održavaju prvi put u nekim gradovima Balkana su proticali uz nasilje usmjereno ka učesnicim_ama (Beograd, Zagreb), neki su zabranjeni (Beograd), a u nekima se nikad nisu ni održali (Sarajevo, Skoplje, Podgorica). Bez obzira na to svake godine raste broj Prideova koji se održavaju u svijetu, pa tako i na Balkanu: u Ljubljani se Pride tradicionalno održava od 2001, u Zagrebu od 2002, u Bukureštu od 2004, u Atini od 2005, a u Sofiji od 2006. godine.
Tekst nastao u okviru Škole o pravima LGBT osoba za studentice i studente novinarstva i komunikologije iz BiH
Piše Elros K.
